Της Άννας Φωτού*
Ο καθένας μπορεί να βιώσει άγχος σε κάποια χρονική περίοδο, όταν αντιμετωπίσει στρεσογόνες καταστάσεις όπως είναι οι σχολικές εξετάσεις.
Είναι μια συνθήκη που περιγράφεται ως άγχος εξετάσεων.
Ο κάθε μαθητής βιώνει άγχος από καιρό σε καιρό μέσα στην σχολική χρονιά. Το άγχος,όμως είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα , χρήσιμο για την εξέλιξη της ζωής μας, μας κρατά σε εγρήγορση και μας προτρέπει για καλύτερη επίδοση.
Είναι λοιπόν μια κινητήρια δύναμη για την εξέλιξη. Όταν όμως βιώνεται σε υπερβολικό βαθμό, γίνεται δυσλειτουργικό. Αυτή τη μορφή άγχους χρειάζεται να αποφύγουμε.
Θα το καταλάβουμε όταν έχουμε σωματικά, συναισθηματικά, συμπεριφορικά και γνωσιακά συμπτώματα.
Σωματικά : πονοκέφαλος, δύσπνοια, εφίδρωση, τρέμουλο ,και οι μαθητές να στέκονται απέναντι στο γραπτό τους και να αισθάνονται ότι δεν μπορούν να μπορούν να αναπνεύσουν.
Συναισθηματικά : Ο μαθητής νοιώθει θυμωμένος, νοιώθει αδυναμία και απελπισία. Να νοιώθει ότι έχει απογοητεύσει τον εαυτό του, αλλά και τους δικούς του.
Συμπεριφορικά και γνωσιακά : Έχει το γραπτό μπροστά του, και πριν ξεκινήσει να γράψει έρχονται οι αρνητικές σκέψεις, οι οποίες αποδυναμώνουν την συγκέντρωση του, και δεν θυμάται τίποτα. Νοιώθει ανίκανος να ξεκινήσει και χαζεύει γύρω του χωρίς λόγο .
Όλα τα ανωτέρω συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν στους μαθητές κάθε ηλικίας, και όσο νωρίτερα το αντιληφθούν καθηγητές και γονείς, τόσο το καλύτερο για τον μαθητή, αλλά και το περιβάλλον του.
Για την διαδικασία των εξετάσεων, ο στόχος δεν είναι να μην έχουμε καθόλου άγχος, διότι αυτό είναι αφύσικο, αλλά να καταφέρουμε να το διαχειριστούμε με τρόπο λειτουργικό για τους μαθητές και για τους γονείς.
Πολλές επιστημονικές μελέτες αναφέρουν ότι οι μαθητές με υψηλό άγχος αποδίδουν λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές με χαμηλό άγχος. Διότι τα χαμηλά επίπεδα του άγχους, παρακινούν τους μαθητές να μελετήσουν, αλλά και να αποδώσουν καλύτερα.
Η πίεση του μαθητή που έχει άγχος μπορεί να εμφανίσει πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά την εξέταση , και δεν μιλάμε για να είναι κάποιος λίγο πιο νευρικός πριν από το διαγώνισμα, αλλά παρουσιάζεται αποδιοργάνωση και αδυναμία συγκέντρωσης της σκέψης. Συχνά δεν φτάνει στην οικογένεια το άγχος των παιδιών , το οποίο πρέπει τα ίδια να το διαχειριστούν, αλλά κυρίως πρέπει να διαχειριστούν και την αγωνία των γονιών τους που τις περισσότερες φορές είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή των μαθητών.
Πως βοηθάμε τον μαθητή με το Άγχος Εξέτασης:
Δεν χρειαζόμαστε πυροσβεστικές λύσεις διότι δεν υπάρχουν και δεν λειτουργούν. Χρειάζονται απλές συμβουλές, γνωστές σ΄όλους και εφαρμόσιμες με μεθοδικότητα και πρόγραμμα.
Νομίζω ότι η πρώτη αιτία, που βοηθά την αρνητική εξέλιξη του άγχους είναι η μη σωστή προετοιμασία. Η αίσθηση του ότι νοιώθεις πιεσμένος από τον όγκο του διαβάσματος την τελευταία μέρα, δεν βοηθά, αντίθετα στέλνει τον μαθητή στο φαύλο κύκλο του άγχους.
Το άγχος που πολλά παιδιά βιώνουν στις εξετάσεις, μπορεί να έχει ή καμία σχέση με την προετοιμασία. Σίγουρα όμως όταν ο μαθητής έχει προετοιμαστεί καλά και δεν υπάρχουν ελλείψεις στην ύλη που θα εξεταστεί, όταν έχει τις ερωτήσεις στο γραπτό, και του είναι όλα γνώριμα , το άγχος παραμερίζεται και αποδίδει αυτό που χρειάζεται.
Αντίθετα αν η προετοιμασία είναι ελλιπής, ή αν είχε ο μαθητής χρόνο να διαβάσει αλλά είχε <<επιλέξει>> να μην πραγματοποιήσει το διάβασμα, εκείνη τη στιγμή το άγχος δεν μπορεί να παραμεριστεί αλλά αντίθετα φουντώνει και μειώνει την απόδοση του ως εξεταζόμενος.
Μαθαίνοντας & επιβάλλοντας πολλές φορές στο παιδί αποτελεσματικές τεχνικές μελέτης στις εξετάσεις σίγουρα κατευνάζεται ιδιαίτερα σημαντικά το άγχος τη στιγμή των εξετάσεων. Η καλή προετοιμασία, την στιγμή της εξέτασης πιστοποιεί στο παιδί ότι είναι πιο εύκολο να αντιμετωπίσει αυτή την πρόκληση γιατί είναι έτοιμος να απαντήσει σ΄όλα. Αυτή είναι η στιγμή που ο μαθητής νοιώθει αυτοπεποίθηση και δίνει μόνος του ώθηση στον εαυτό του για το καλύτερο αποτέλεσμα. Ποτέ δεν βοήθησε το διάβασμα της τελευταίας στιγμής, το ξενύχτι της προηγούμενης μέρας.
Βοηθούμε τον μαθητή να προετοιμαστεί
Χρήσιμο είναι να εξηγήσουμε από νωρίς στο παιδί ότι η προετοιμασία και η οργάνωση της μελέτης είναι το βασικό στοιχείο που θα τον βοηθήσει.
- Διάβασμα με σημειώσεις σε κάρτες, επαναλήψεις της ύλης, πρακτικές δοκιμές και όποια άλλη δυνατότητα μας χαρίζει η τεχνολογία, αλλά και αυστηρή τήρηση προγράμματος. Αυτή η επανάληψη θα φέρει και την γνώση.
- Διατήρηση συνηθισμένων δραστηριοτήτων. Είναι εξαιρετικά βοηθητικό να έχουν καλή και υγιεινή διατροφή, μια μικρή βόλτα, δηλαδή να προσέχουν την διατροφή τους και τον ύπνο τους και να διατηρήσουν τουλάχιστον ½ μέρα μέσα στο Σαββατοκύριακο για μια μικρή επαφή με φίλους. Αυτό το σταθερό πρόγραμμα θα προσφέρει στα παιδιά, την αίσθηση ότι έχουν τον έλεγχο της ζωής τους και με την προσπάθεια που κάνουν θα φτάσουν στην επιτυχία.
- Διατήρηση κάποιας εβδομαδιαίας σωματικής άσκησης. Η συνεχιζόμενη δραστηριότητα της σωματικής άσκησης επιβάλλεται γιατί και το σώμα μας διαμαρτύρεται. Το σκύψιμο του σώματος που διαρκεί ώρες περιορίζει την αναπνοή, αλλά και την καλή κυκλοφορία του αίματος, οπότε η συνέπεια είναι η μη καλή πνευματική διαύγεια.
- Πολύ βοηθητικές για την χαλάρωση είναι οι αναπνοές και η άσκηση στην ύπαιθρο (ασκήσεις αναπνοής, χαλάρωση σε κάθε μυ του σώματος). Οι τεχνικές χαλάρωσης είναι σίγουρα ένα πολύ καλό μέσο μείωσης του άγχους.
- Παρακίνηση του κάθε παιδιού προς την επιτυχία
Πάντα μαζί με την παρατήρηση και την συνεχή υπενθύμιση, να ακούγεται η επιβράβευση της προσπάθειας του. Κανείς δεν δυσανασχέτησε από τις καλές κουβέντες των <<δικών>> μας. Και ας ξεκαθαρίσουμε ότι η επιβράβευση αφορά την προσπάθεια τους, και όχι στο βαθμό ή στην σειρά ευτυχίας. Είναι ώρα να αποδεκτεί τον εαυτό του, και όχι να τον σπρώξουμε στις αρνητικές σκέψεις που θα τον βυθίσουν στην αυτοκριτική και μειονεξία.
Αποφεύγουμε πάση θυσία την καταστροφολογία, γιατί η υποτίμηση προς εμάς, φέρνει αποδυνάμωση και αίσθημα μειονεξίας. Όλοι οι υπόλοιποι γνωρίζουν πιο πολλά απ’ αυτόν και ξέρουν καλύτερα από εμάς. Αυτό ακριβώς το σημείο είναι που θέλουμε , να το αποφύγουμε.
Σε τι μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας;
Η συμμετοχή των γονιών σ’ όλη την διάρκεια των εξετάσεων είναι πολύ σημαντική, διότι καλούνται να σταθούν πλάι τους, με τα ‘’αυτιά’’ ανοικτά. Το πρώτο που χρειάζεται είναι να ακούσουν τα παιδιά τους, σε οποιαδήποτε στιγμή θελήσουν να μιλήσουν, να πουν το πρόβλημα τους. Λίγη ήρεμη ή χαλαρή συζήτηση είναι το περισσότερο που μπορείτε να τους προσφέρετε. Δεν είναι η ώρα για παρατηρήσεις, συγκρίσεις και αυθαίρετα συμπεράσματα για αυτή τη στιγμή.
Να θυμόμαστε ότι δεν είμαστε εμείς που εξεταζόμαστε. Υπάρχει μια ταύτιση με τα παιδιά μας. Αλλά ταυτόχρονα αναλαμβάνουμε εμείς την ευθύνη, αντί για αυτούς.
Δεν βοηθά να λέμε στα παιδιά <<μην αγχώνεσαι>> και εμείς ως γονείς να είμαστε υπερβολικά αγχωμένοι και να είναι οι εξετάσεις το μόνο θέμα στο σπίτι μας.
Τέλος, πρώτα λέμε στον εαυτό μας ότι χαιρόμαστε για την προσπάθεια που κάνουν τα παιδιά, και μετά τα διαβεβαιώνουμε ότι είμαστε ικανοποιημένοι γιαυτή τους την προσπάθεια ανεξαρτήτως των αποτελεσμάτων των εξετάσεων.
Η ζωή μας, αλλά και η ζωή τους δεν κρίνεται από κάποιες εξετάσεις …αλλά από το σύνολο της.
* Η κ. Άννα Φωτού είναι Κοινωνική Λειτουργός – Ψυχοθεραπεύτρια – Οικογενειακή Θεραπεύτρια, είναι δε κάτοχος Ευρωπαϊκού Ψυχοθεραπευτικού Διπλώματος, TheEuropeanAssociationforPsychotherapy (EAP).fotou@otenet.gr (Εγγονή του Σπύρου Δεληγιάννη Μπλούτα)